Թևերի երկարությունը 75-88 սմ է, պոչը բավականին կարճ է, թևերը լայն են մինչև 2,4 մ երկարության, ոտքեր փետրավոր մինչև մատները։

Տարածվածություն

Տարածված են Եվրասիայում, Աֆրիկայում և Հյուսիսային Ամերիկայի անտառային տունդրաներից մինչև անապատ։

Կյանքի ուղի

Բույն է դնում գետնին, ժայռերին կամ ծառերի վրա։ Նրանք կերակրվում են մանր և միջին ողնաշարավորներով (նրանք որսի համար նայում են, սավառնում օդում, կամ դիտում նստած բարձր տեղից), երբեմն լեշերով։ Գնալով այս տեսակի թիվը կրճատվում է։ Ընդգրկված է։

Ծովառյուծներ  ընտանիքի ենթաընտանիք։ Ապրում են 20 տարի։ Մարմինը բավականին ճկուն է։ Վիզը երկար է և ճկուն։ Ունեն լավ ձևավորված գլխուղեղ։ Աչքերը մեծ են և մի փոքր դուրս եկած։ Մարմնի երկարությունը 2 մետր է, մուգ գորշագույն, երբեմն՝ սև։ Արուները կարող են լինել 300 կգ։ Էգերն ավելի փոքր են. մարմինը կշռում է միջինում 90 կգ։

Բնակվում են Հարավային կիսագնդում։ Նրանց կարելի է հանդիպել Հարավային Ամերիկայի, Ավստրալիայի, Նոր Զելանդիայի ափերը ողողող ջրերում։ Միայն Կալիֆորնիական ծովառյուծն է տեղափոխվել դեպի հյուսիս մինչև սուբտրոպիկական գոտիներ։ Բոլոր տեսակները բնակվում են ծովերի և օվկիանոսների բաց ափերում, ընդ որում հանդիպում են ինչպես քարքարոտ, այնպես էլ ավազոտ ափերին։

323․ Նախադասություններրի գլխավոր անդամներն ընդգծիր, մյուս անդամներն ինչպե՞ս կանվանես։
Ամենահին բառարանը հնագիտական պեղումների ժամանակ Սիրիայում է հայտնաբերվել:
Աշխարհի ամենալայն ծառուղին և ամենաերկար փողոցը Բուենոս Այրեսում են:
Մեր մոլորակի վրա հանդիպող ամենից հազվադեպ հիվանդությունը ծիծաղի հիվանդություն է կոչվում: Հիվանդացածներից ոչ մեկը չի փրկվել:
Ամենից թանկ գիրքը 1455 թ. Գուտեմբերգն է տպագրել։ Այդ գրքի մեկ օրինակի համար 1926 թ. Մի մարդ երեսունհինգ հազար դոլար է վճարել:
324․ Նախադասության գլխավոր անդամներին լրացումներ ավելացրու։
Նապաստակը փախչում է։      Վախեցած նապաստակը արագ փախչում է գայլից։
Անտառը կանաչեց։                   Գարնանը գեղեցիկ անտառը անմիջապես կանաչեց։
Եղևնին զարդարել են։             Ամանորին հարևաններս եղևնին շատ գեղեցիկ զարդարել են։
Եղնիկներն ապրում են։           Ուրախ եղնիկներն ապրում են գեղեցիկ կանաչ անտառում։
Մարդը որսաց։                         Հզոր մարդը անտառում որսաց մի եղնիկ։
Բնությունն արթնանում է։      Գարնանը բնությունն անմիջապես արթնանում է։
325․ Գրիր գլխավոր անդամները․ գործողություն կատարողին նշիր դեղին, իսկ նրա կատարած գործողությունը՝ կապույտ։
Այս դեպքը Հարավային Անգլիայում է պատահել: Մի ծեր հոգևորականի աղքատիկ տանը առնետ է հայտնվում: Առնետն այնքան է ելումուտ անում, որ տանտերը սովորում է նրան. վերջը երկուսն ընկերանում են: Մի գիշեր ծեր հոգևորականը վեր է թռչում խորունկ քնից. առնետը կծել էր նրա այտը: Սկզբում մարդը զայրանում է դավաճան կենդանու վրա, բայց հետո տեսնում է վառվող վարագույրները, հասկանում, որ իր փայտե տնակը հրդեհ է ընկել: Տունն էլ ամբողջությամբ կայրվեր, եթե բարեկամ առնետը չլիներ ու այտը չկծեր:

327. Նախադասությունիցհանի՛րընդգծվածենթական: Բացատրի՛ր, թե նրա հետինչո՞ւեն ուրիշբառերէլդուրսգալիս:

Բոլոր անհայտ երկրները վաղո՜ւց արդեն հայտնագործվել են:
Քարտեզի վրա չնշվածկղզի չկա:
Կղզում թաքցրած իրերը շատ թանկ են գնահատվում:
Ծովահենների թաքցրածը գտնելու տենչը շատերին է վառել:
Խիտ աճած թփուտները ձիու ճամփան փակում էին:
Աշխարհի բոլոր խորհր դավոր գաղտնիքները շարադրված են մի գրքում:

329. Նախադասությունն ընդարձակիր՝ինչպիսի՞կամո՞րհարցերինպատասխանող բառերկամ բառակապակցություններավելացնելով:

Օրինակ՝
Կինը հարցրեց: – Երիտասարդ կինը հարցրեց:

Լայնեզրգլխարկով կինը հարցրեց:

Շունը մտավ:
Սիրտը քար է:
Հայրն ընկեր է:
Երկիրը պտտվում է:

330. Նախադասությունն ընդարձակի՛ր՝ավելացնելովո՞ւր, դեպիո՞ւր, որտե՞ղ, որտեղի՞ց, որտեղո՞վհարցերինպատասխանողբառերկամ բառակապակցություններ:

Օրինակ՝
Օրվա հերոսը գալիս էր: – Օրվա հերոսը մեզմոտ էր գալիս: Օրվա հերոսը դեպիտուն էր գալիս: Փողոցով օրվա հերոսն էր գալիս: Դիմացից օրվա հերոսն էր գալիս:

Մի ոհմակ է երևում:
Ի՜նչ հանգիստ ես կանգնած:
Թռչունների մի երամ անցավ:
Երամը թռավ, հեռացավ:
Նախորդ օրը կարգուկանոն էր հաստատել:
Հաջորդ օրը բոլորս գնալու էինք:
Այդ փոքրիկին կարելի է տեղավորել:

331. Նախադասություննընդարձակի՛ր՝ավելացնելովո՞ւմկամի՞նչըհարցերինպատասխանողբառերկամ բառակապակցություններ:

Մարդն ամբողջ կյանքում սիրում է:
Առավոտյան անտառում որսորդները գտել են:
Հեռուներից վերադարձած մարդը կարոտով գրկեց:
Հանկարծ իր կողքին տեսավ:

332. Նախադասությունն ընդարձակի՛ր՝ո՞ւմկամինչի՞հարցերինպատասխանողբառերկամ բառակապակցություններավելացնելով:

Մարգերը ջրվեցին:
Քույրը երաժիշտ է:
Նկարն անհետացել էր:
Մոխիրը տաք է:

333. Նախադասություննրնդարձակի՛ր՝ե՞րբ, երբվանի՞ց, որքա՞նժամանակ, մինչևե՞րբհարցերինպատասխանողբառերկամբառակապակցություններավելացնելով:

Մի տարօրինակ ճռռոց եմ լսում:
Իմ կարծիքն ասել եմ:
Գնաց, գնաց, հասավ մի քաղաքի:
Ծաղրածուն գլուխ տվեց ու հեռացավ:
Նավաստին բաց ծով էր դուրս եկել:
Ծովն արդեն փոթորկել էր:
Թռչունները չվելու էին:

Ձին, ընտելացված կենդանի է և բառացությամբ Պրժևալսկու ձիու, վայրի ձիու միակ պահպանված ենթատեսակն է։ Ձիերի ընտալացումը մարդու կողմից սկսվել է մոտավորապես մ. թ. ա. 4000 թվականին, իսկ արդեն մ. թ. ա. 3000 թվականին ձին մարդու օգնությամբ տարածվեց աշխարհով մեկ։ Ներկայումս գոյություն ունեն ձիերի բազմաթիվ ցեղատեսակներ, որոնք հարմարված են այս կամ այն աշխատանքի համար։ Ձիաբուծության հնագույն կենտրոններից է նաև Հայկական լեռնաշխարհը։ 2008 թ-ի տվյալներով աշխարհում կա մոտ 59 միլիոն ձի, որոնցից 33,500,000 առանձնյակը Ամերիկայում, 13,800,000՝ Ասիայում, 6,300,000՝ Եվրոպայում և մնացածը Աֆրիկայում ու Ավստրալիայում։ Ձիերը ձիազգիների ընտանիքի միասմբակավոր կենդանիներ են։ Խոշոր են (իրանի երկարությունը մինչև 2,5 մ է, մնդավի բարձրությունը՝ մինչև 1,6 մ), վերջույթները՝ երկար, զարգացած է միայն միջին մատը (սմբակ)։ Մազածածկը խիտ է, մազերը՝ կարճ (երկար են միայն պարանոցի վերին և պոչի հատվածներում)։

Վայրի ձիերը հանդիպում են Ասիայի և Աֆրիկայի տափաստաններում, կիսաանապատներում և անապատներում (Եվրոպայում բնաջնջվել են)։ Ապրում են երամակներով։ Հայտնի է 8 տեսակ՝ խմբավորված 4 ենթասեռի մեջ. իսկական ձիեր (Պրժևալսկու ձի, ընտանի ձիեր, անհետացած տարպան), էշեր, կիսաէշեր (կուլաններ) և վագրաձիեր։ Պահպանված վայրի տեսակների գլխաքանակը խիստ սահմանափակ է և վերցված է պահպանության տակ։ Ձին ընտելացվել է 5–6 հազար տարի առաջ Ասիայում։

Առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ եք զգում բանաստեղծությունը կարդալիս։
   Ես այս բանաստեղծությունը կարդալիս զգում եմ սեր։
2. Ո՞ւմ է նվիրված բանաստեղծությունն ըստ ձեզ։
   Իմ կարծիքով այս բանաստեղծությունը նվիրված է Չարենցի կնոջը։
3. Դուրս գրեք բանաստեղծության բոլոր գոյականները և դրանք օգտագոծելով ստեղծագործական փոքր աշխատանք ներկայացրեք։
   Գոյականներ-Բրոնզ, հուր, սուր, փառք, փայլ, երգ, վերք, քույր, հեռու, ուրու
   

1.Прочитайте. Запишите полные ответы на вопросы.

Мудрость— это сочетание ума с добротой и человечностью. Без сердечности нет мудрости. Без сочувствия к людям, без доброты можно решить любую математическую задачу, но нельзя помочь людям.

Что такое мудрость?
Мудрость— это сочетание ума с добротой и человечностью.

Без чего нет мудрости?
Без сердечности нет мудрости.

Почему нельзя помочь людям без доброты и сочувствия к ним?
Нужно не только уметь, но и желать помочь.

Объясните, что вы об этом думаете.
Человек должен быть добрым и понимающим. В этом вся мудрость.

2.Прочитайте. Напишите полные ответы на вопросы.

Таня сорвала с яблони три больших яблока. Одно — жёлтое, прозрачное — дедушке, другое — рассыпчатое, красное — бабушке, третье — золотистое, сочное — маме. Дед снял с дерева самое сладкое яблочко и отдал его Тане.

Кому дала Таня жёлтое прозрачное яблоко? Жёлтое, прозрачное яблоко Таня отдала  дедушке.

Кому ещё дала Таня яблоки?
Рассыпчатое, красное — бабушке, третье — золотистое, сочное — маме.

Кому досталось самое сладкое яблочко? Самое сладкое яблочко досталось Тане.

3. Спишите. Слова в скобках напишите в нужной форме.

1. Хорошо птичке в золотой клетке, а ещё лучше на ветке.
   2. Воля птичке дороже золотой клетки.
   3. Стали котёнка кормить, а он не хочет есть.
   4. У Вити была особая любовь к птицам.
   5. По дороге зимней, скучной тройка борзая бежит.
   6. Девочка сидела на скамейке около дорожки.

4.Спишите, правильно образуя формы существительных.

1. добежали до чего? до реки, города, озера, избушки; остановились где? у реки, города, озера, избушки; жили (у кого?) у сестры, брата, племянника, родственников; дали корм (кому?) козе, барану, лошади, курам);
2. были очень рады (кому? чему?) подруге, другу, подарку, встрече, гостям;
3. подошёл (куда? к кому? к чему?) к учительнице, доске, другу, столу, окну;
4. он шёл (где? по чему?) по дороге, площади, лесу, полю, улице).

5.Впишите окончания

Кто носорогу дорогу уступит,

Тот несомненно, разумно поступит.

Важно шагает по Индии слон.

Служит, как видите, людям и он.

Зебу не знает ни снега, ни вьюги.

Он и родился и вырос на юге.

К пальме и к южному небу привык

Этот горбатый тропический бык.

Հարցեր և առաջադրանքներ  

1. 1. Ի՞նչ է կլիման:
      Տվյալ վայրին բնորոշ միանման եղանակների բազմամյա կրկնու­թյունը կոչվում է կլիմա:
   2. Կլիման ձևավորող ի՞նչ գործոններ գիտեք:
   Կլիման ձևավորվում է մի շարք գործոններով, օրինակ` աշխարհագրական լայնությունը, տե­ղանքի բարձրությունը, օվկիանոսների ազդեցությունը, գերիշխող քամիները, ծովայինհոսանքները և այլն:3.Ձեր բնակավայրի կլիման ձևավորող ո՞ր գործոնն է գլխավորը։
   Մեր բնակավայրի կլիման ձևավորող հիմնական գործոնը տեղանքի բարձրությունն է:4. Թվարկեք կլիմայի հիմնական տիպերը:
   Երկրագնդի վրա առանձնացվում են կլիմայի հետևյալ հիմնական տիպերը՝ ծովային,ցամաքային, մուսսոնային և միջերկրածովային:5. Ինչո՞վ է ծովային կլիման տարբերվում ցամաքայինից:
   Ծովային կլիման ձևավորվում է ծովերի և օվկիանոսների առափնյա շրջաններում, ցամաքային կլիման առաջանում է ցամաքների վրա:6. Ինչո՞վ է մուսսոնային կլիման տարբերվում միջերկրածովայինից:
   Մուսսոնային կլիմային բնորոշ են ցուրտ ու չոր ձմեռներ և տաք ու խոնավ ամառներ:Միջերկրածովային կլիմային բնորոշ են մեղմ և խոնավ ձմեռ, չոր ու շոգ ամառ: